در سال‌های اخیر، شاهد تغییرات گسترده‌ای در بازارهای مالی و نحوه دسترسی به منابع مالی بوده‌ایم. این تغییرات به لطف ظهور فناوری‌های مالی (فین‌تک) و توسعه ابزارهای نوین اعتباری به وقوع پیوسته‌اند. در گذشته، افرادی که نیاز به منابع مالی یا اعتبار داشتند، تنها دو مسیر عمده برای دریافت آن در اختیار داشتند یا باید از طریق بانک‌ها و موسسات مالی رسمی اقدام به دریافت وام با شرایط خاص و غالبا سخت‌گیرانه می‌کردند یا مجبور بودند از بازارهای غیررسمی با نرخ‌های بسیار بالای بهره استفاده کنند. اما امروز با گسترش پلتفرم‌های تامین مالی خرد و کلان، دسترسی به منابع اعتباری با شرایط بهتر و نزدیک به نرخ تورم برای عموم مردم امکان‌پذیر شده است.
ابزارهای جدید تامین اعتبار با تسهیل فرآیندهای دریافت وام و تامین سرمایه، به متقاضیان کمک می‌کنند تا با شرایط بهتر و نرخ‌های نزدیک به تورم، اعتبار مورد نیاز خود را دریافت کنند. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران نیز می‌توانند با استفاده از این ابزارها دقیق‌تر ریسک سرمایه‌گذاری خود را مدیریت کنند.
شرایط دریافت اعتبار در گذشته
در دهه‌های گذشته، دریافت اعتبار در بازارهای مالی به‌شدت محدود و به دسترسی به منابع مالی از بانک‌ها یا موسسات مالی سنتی وابسته بود. بانک‌ها معمولا برای اعطای وام، شرایطی نظیر داشتن سابقه اعتباری قوی، وثایق قابل‌قبول و نرخ بهره‌های نسبتا بالایی را مطرح می‌کردند. این امر به‌ویژه برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط (SMEs) که امکان ارائه وثایق بزرگ نداشتند یا افراد عادی که با محدودیت‌های اعتباری مواجه بودند، چالش‌های بسیاری به وجود می‌آورد. این شرایط موجب شد تا بسیاری از افراد به سمت منابع غیررسمی اعتبار، نظیر قرض‌های خانوادگی یا بازارهای موازی وام‌دهی غیرمجاز، سوق داده شوند. در این بازارها، نرخ بهره‌ها به‌شدت بالا و معمولا چند برابر نرخ تورم بود که باعث ایجاد فشار مالی شدید و حتی مشکلات اقتصادی بیشتر برای گیرندگان اعتبار می‌شد. با این حال، با گذشت زمان و با ظهور فناوری‌های جدید، بازارهای مالی شروع به تغییر کردند و ابزارهای نوین برای تامین اعتبار در اختیار عموم قرار گرفت.
توسعه لندتک‌ها
یکی از مهم‌ترین تغییرات در این عرصه، ظهور و توسعه فناوری‌های اعتباری یا همان «لندتک‌ها:»بوده است. لندتک‌ها (LendTech) به‌عنوان یک بخش از فین‌تک، پلتفرمها و ابزارهایی هستند که از فناوری برای تسهیل فرآیند اعطای اعتبار به افراد و کسب‌وکارها استفاده می‌کنند. این پلتفرمها معمولا بر اساس مدل‌های داده‌محور و با استفاده از الگوریتم‌های هوشمند، امکان ارزیابی سریع‌تر و دقیق‌تر اعتبار متقاضیان را فراهم می‌کنند. لندتک‌ها مزایای متعددی برای افراد و کسب‌وکارهای خرد دارند. اولا، فرآیند دریافت وام از این پلتفرمها به مراتب ساده‌تر و سریع‌تر از بانک‌ها است. افراد می‌توانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در شعب بانک، از طریق پلتفرم‌های آنلاین درخواست وام خود را ثبت کرده و در عرض چند ساعت یا چند روز نتیجه را دریافت کنند. ثانیا، به لطف استفاده از داده‌های جدید و متنوع، لندتک‌ها می‌توانند پروفایل‌های اعتباری دقیق‌تری از افراد ایجاد کنند و به این ترتیب، شرایط اعطای وام برای افرادی که در سیستم‌های سنتی بانکداری ممکن است به‌عنوان نامناسب یا پرریسک تلقی شوند، تسهیل شود.
از سوی دیگر، یکی از مزایای مهم این پلتفرمها برای عرضه‌کنندگان اعتبار (سرمایه‌گذاران) کاهش هزینه‌ها و افزایش دقت در ارزیابی ریسک است. با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته و تحلیل داده‌های بزرگ، لندتک‌ها می‌توانند ریسک وام‌دهی را به‌طور دقیق‌تر ارزیابی کنند و این امر به کاهش نرخ بهره برای متقاضیان و کاهش خطر از دست رفتن سرمایه برای سرمایه‌گذاران منجر شده است.
تامین سرمایه جمعی چیست؟
علاوه بر لندتک‌ها که عمدتا در سطح خرد فعالیت می‌کنند، در سطح کلان شاهد ظهور پلتفرم‌های تامین سرمایه جمعی یا «کرادفاندینگ» (Crowdfunding) بوده‌ایم. این پلتفرمها به کسب‌وکارها و پروژه‌های بزرگ‌تر این امکان را می‌دهند که از جمعیت گسترده‌ای از افراد و سرمایه‌گذاران کوچک و بزرگ، سرمایه جذب کنند. کرادفاندینگ در سال‌های اخیر به یکی از محبوب‌ترین روش‌های تامین مالی تبدیل شده است؛ به‌ویژه در حوزه‌هایی نظیر استارت‌آپ‌ها، پروژه‌های خلاقانه و حتی پروژه‌های اجتماعی. این پلتفرمها به شرکت‌ها و پروژه‌ها امکان می‌دهند که از یک مجموعه بزرگ از سرمایه‌گذاران منابع مالی خود را تامین کنند، بدون اینکه نیاز به تامین منابع از بانک‌ها یا موسسات مالی بزرگ داشته باشند. در این مدل، هر فرد با توجه به میزان سرمایه خود می‌تواند در یک پروژه مشارکت کند و در نهایت به‌صورت درصدی از موفقیت پروژه سود ببرد.
ظهور لندتک‌ها و پلتفرم‌های تامین سرمایه جمعی هم به سود متقاضیان و هم به سود عرضه‌کنندگان اعتبار بوده است. از یکسو، این ابزارها به متقاضیان کمک می‌کنند تا دسترسی به منابع مالی با نرخ‌های نزدیک به تورم و با شرایط ساده‌تری نسبت به بانک‌ها داشته باشند. این امر به‌ویژه برای افرادی که در سیستم‌های سنتی بانکداری به‌دلیل نداشتن سابقه اعتباری قوی یا وثایق لازم مشکل داشتند، یک تغییر بزرگ محسوب می‌شود. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران نیز با استفاده از این پلتفرمها می‌توانند منابع خود را با نرخ‌های مناسبی سرمایه‌گذاری کنند و به‌صورت دقیق‌تری ریسک سرمایه‌گذاری را مدیریت کنند.این ابزارها، با کاهش هزینه‌های ارزیابی ریسک و بهبود فرآیندهای تصمیم‌گیری، هم برای سرمایه‌گذاران کوچک و هم برای سرمایه‌گذاران بزرگ جذابیت بیشتری پیدا کرده‌اند.
سفته بازی و تامین مالی جمعی
یکی از مهم‌ترین آثار مثبت ظهور این ابزارها، کاهش فشار تقاضا برای سفته‌بازی در بازارهای دارایی است. در گذشته، به‌دلیل نبود ابزارهای مناسب برای تامین اعتبار، بسیاری از افراد و سرمایه‌گذاران به جای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مولد، به بازارهای دارایی نظیر مسکن، ارز و طلا روی می‌آوردند تا از افزایش قیمت‌ها سود ببرند. این امر منجر به تورم دارایی‌ها و کاهش تولید واقعی در اقتصاد می‌شد. با ظهور پلتفرم‌های نوین تامین مالی، افراد و سرمایه‌گذاران می‌توانند منابع خود را به‌طور مستقیم در پروژه‌های مولد و کسب‌وکارهای نوپا سرمایه‌گذاری کنند. این امر می‌تواند به کاهش تقاضای سفته‌بازی و بهبود تخصیص منابع در اقتصاد کمک کند. به‌عبارتی، دسترسی به اعتبار و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مولد، علاوه بر کمک به رشد اقتصادی، به کنترل تقاضای غیرمولد در بازارهای دارایی کمک می‌کند و از ایجاد حباب‌های قیمتی جلوگیری می‌کند.
ظهور لندتک‌ها و پلتفرم‌های تامین سرمایه جمعی، نقطه عطفی در تاریخ دسترسی به منابع مالی به‌شمار می‌رود. این ابزارها با تسهیل فرآیندهای دریافت وام و تامین سرمایه، به متقاضیان کمک می‌کنند تا با شرایط بهتر و نرخ‌های نزدیک به تورم، اعتبار مورد نیاز خود را دریافت کنند. از سوی دیگر، سرمایه‌گذاران نیز می‌توانند با استفاده از این ابزارها به‌طور دقیق‌تری ریسک سرمایه‌گذاری خود را مدیریت کنند. علاوه بر این، این ابزارها با کاهش تقاضا برای سفته‌بازی در بازارهای دارایی، به بهبود تخصیص منابع در اقتصاد کمک می‌کنند. با این حال، توسعه این ابزارها نیازمند ایجاد قوانین و مقررات مناسب و افزایش آگاهی عمومی است تا از پتانسیل‌های کامل آنها استفاده شود.
بدون دیدگاه